تابلو خط بسم الله
سبک بایسنقری
خطاط: آدمیت
تابلو خط بسم الله آنتیک چمراس کد ۲۱۰۰۰۳
100,000,000 تومان
توضیحات
نستعلیق بایسنقری
خوشنویسی نستعلیق که به دســت شیرازیان شکل گرفته و آنرا “نسخ تعلیق” نام‌گذاری کرده‌اند. پس از مدت کوتاهی، توســط خوشنویســان دربار آل جلایر، میرعلی بن الیاس تبریزی و معروف بغدادی در بغداد به کار گرفته میشــود و همچنین نمونه‌هایی نیز از نستعلیق به خط میرعلی بن حسن ســلطانی و نجم‌الدین کرخینی در تبریز -پایتخت زمستانی آل جلایر- مشاهده میشــود. با توجه به آثار به جا مانده، هر چند سبک نستعلیق‌نویسی تبریزیان و بغدادی‌ها هر دو متأثر از سبک شیرازی است، اما به نظر می‌رسد، کارگاه کتاب‌آرایی جلایری در بغداد -کــه فعالتر بوده- از نستعلیق‌نویســی سبک شــیرازی، بیشتر تأثیر پذیرفته است و آن را می‌توان میانه‌ای برای سبک تبریزی و شــیرازی نستعلیق دانست. با ســقوط ســلطان احمد جلایر، انتقال هنرمندان شاخص کارگاه کتاب‌آرایی بغداد و تبریز به مراکز حکومت تیموریان )ســمرقند، هرات وشــیراز) صورت می‌پذیرد. تیموریان با تأسیس نهادهایی چون کتابخانه‌ها، کارگاه‌ها و دبیرستان‌ها در این مراکز -که اغلب ریاست‌شان بر عهده خوشنویسان بود- در جریان تحول خوشنویسی و به ویژه، خوشنویسی نستعلیق اثر مســتقیم گذاشــتند. در این دوره، ایــن نهادها ضمن ایجاد نظام تعلیم و تربیت هنری مبتنی بر الگوی “اســتاد- شاگردی”، نقش نیرومند رســانه‌ای خوشنویسی نستعلیق در ابلاغ فرامین و مناشــیر حکومتی با زیباترین شــکل به جامعه و فراتر از آن، به حکام ســایر قلمروهــا و نیز کمک به توســعه دین، تاریخ و ادبیات مورد عالقه حاکمان تیموری را به خوبی به نمایش می‌گذارنــد. همین توانایی موجب احترام و نفوذ خوشنویســان در بالاترین مــدارج حکومتی و رقابت شاهزادگان تیموری، همچون اسکندر سلطان، ابراهیم میرزا و بایسنقر میرزا در جذب خوشنویسان زبده می‌گردد؛ و این امر، به نوبه خود، موجــب رقابت و پویایــی نهادها، مدارس خوشنویســی و جذب و پرورش خوشنویســان میشــود. کوچ خوشنویسان نســتعلیق‌نویس شــاخص و هنرمندان کارگاه‌های کتاب‌آرایــی بغداد و تبریــز و به‌کارگیری آنها در نهادهای مذکور، موجب انتقال تجارب و دســتاوردهای پیشین به شیراز و هرات می‌شود. مهمترین این جابه‌جایی‌ها، جابه‌جایی معروف بغدادی به شیراز و ســپس به هرات، که بر خوشنویســان این مراکز، بســیار تأثیرگذار بوده اســت؛ کتابخانه ابراهیم میرزا در شــیراز، وارث ســنت کتاب‌آرایی اسکندر سلطان، در آن زمان، نسبت به هرات برتری داشت؛ اما بایســنقر میرزا با کوچ میــرزا جعفر تبریــزی از تبریز به هرات، جان تازه‌ای به رقابت هنری هرات با شــیراز می‌دهد. میرزا جعفر تبریزی تــازه‌وارد، در رقابــت و تقابل با محمد بن‌حسام شــاگرد معروف بغدادی و استاد بایسنقر میرزا قرار می‌گیرد؛ این رویارویی، به‌نوعی رقابت بین ســبک تبریزی و سبک شیرازی-بغدادی نســتعلیق نیز به‌حساب می‌آید، که مهمترین تفاوت ویژگی‌های سبک‌شناختی آن، افزایش نسبت اندازه، کاهش دور حروف و انتقال مرکز ثقل ایستایی مدات و کاســه‌ها به وســط، در مقایسه با ســبک بغدادی- شیرازی است. ســال‌ها بعد، پس از رنجش بایسنقرمیرزا از معروف بغدادی و مرگ بدفرجام او، میرزا جعفرتبریزی-که حالا ریاست کتابخانه دربار بایسنقر را هم داراست- و جریان پیرو او، بر جریان رقیب فایق می‌آید، و نستعلیق‌نویســی به سبک او و شــاگردانش ادامه می‌یابد، دیگر، ذکری از معروف به‌میان نمی‌آید و جریان حامی معروف و محمد بن‌حسام به حاشیه رانده میشــود. جریان نستعلیق‌نویسی منسوب به میرزا جعفر تبریزی، علیرغم پیروزی بر رقیب، تا پایان قرن نهم هجری با مقاومت‌هایی در نواحــی غربی و جنوبی ایران روبه‌روســت؛ همان جریان‌هایی که بعدها، به خوشنویسان شیوه غربی موسوم گشــتند. رقابت معروف بغدادی و میرزا جعفر تبریزی، می‌تواند ریشــه در گذشته و دوران همکاری آنان در کارگاه کتاب‌آرایی آل‌جلایر در بغداد و تبریز داشــته باشد، که اینک، بر ما معلوم نیســت و نیاز به بررسی دیگری دارد.
منبع: چکیده مقاله “تأملی در جریانهای آغازین خوشنویسی نستعلیق دوره تیموری”، چاپ شده در نشریه علمی “مبانی نظری هنرهای تجسمی”، شماره 5 ،بهار و تابستان 1397.
برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا کلیک کنید.
توضیحات تکمیلی
| وزن | - گرم |
|---|---|
| ابعاد | 116 × 30 سانتیمتر |
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.